Klassieke rubriek van Coen Jansen | Aflevering 25
Bijna elke stad of dorp in ons land heeft minstens één eigen harmonie-fanfare-brassband-orkest. (afgekort; hafabra).
Tel je daarbij nog de militaire-, bedrijfsorkesten, bigbands-jazz-en andere orkesten of kamermuziekensembles bij op, dan zal het duidelijk zijn dat er honderdduizenden amateurs en professionals een blaasinstrument in deze orkesten bespelen, waarvan er een flink aantal tot de wereldtop behoren. Blaasmuziek speelt dan ook al generaties lang een belangrijke rol in de muziekcultuur van Nederland. Ondanks dat vele blaasorkesten helaas te kampen hebben met teruglopende ledenaantallen wordt Nederland internationaal nog altijd geroemd vanwege zijn unieke blaasmuziekcultuur; daar mogen we trots, maar moeten we tegelijkertijd ook zuinig op zijn! Het is ook zeker geen toeval dat het het allergrootste internationale blaasmuziekfestival ter wereld; het fameuze Wereld Muziek Concours (de Olympische Spelen van de symfonische blaasmuziek!) iedere vier jaar met erg veel succes in het Néderlandse Kerkrade georganiseerd wordt.
Amateur blaasorkesten hebben niet alleen vanwege hun wekelijkse repetities waar de leden elkaar treffen, maar ook vanwege de concertuitvoeringen en muzikale begeleiding bij oa koningsdag, optochten, bloemencorso's, intocht van Sinterklaas enz enz altijd een belangrijke sociale functie gehad. Wat zouden die gebeurtenissen zónder die muzikale bijdrages zijn?
Vele getalenteerde amateurmuzikanten zijn verder gegaan in de muziek. Ze hebben van hun muzikale hobby hun beroep gemaakt en zijn hooggewaardeerde leden van orkesten in binnen- én buitenland geworden of zijn gaan lesgeven aan muziekscholen en conservatoria. De vele honderdduizenden Nederlanders die een blaasinstrument bespelen ten spijt, staat muziek voor blazers maar weinig in de spotlights en de "gevestigde" symfonieorkesten kijken vaak zelfs met een zeker dedain naar blaasmuziek.
Onbekend maakt onbemind; om dit genre meer bekendheid, meer waardering te geven én om te laten horen dat blaasmuziek meer, veel meer is dan de zgn "hoempamuziek", is deze aflevering in zijn geheel gewijd aan góede muziek voor blazers van twee internationaal gevierde Nederlandse componisten.
Ik heb twee werken voor koperquintet van Jan Koetsier en twee, totaal verschillende symfonieën voor blaasorkest van Johan de Meij voor u geselecteerd; deze twee heren hebben met hun schitterende composities voor blazers de Nederlandse muziek voor blazers hoog op de internationale kaart gezet. Hun fantastische luistermuziek is dan ook veelvuldig in concertzalen, verspreid over de hele wereld te beluisteren. Ook de muziek die u in deze aflevering kunt gaan beluisteren wordt uitgevoerd door een internationaal gezelschap van gerenommeerde ensembles en blaasorkesten.
*Johan de Meij (1953-) is naast arrangeur, euphoniumspeler/trombonist en dirigent, bovenal wereldberoemd componist; vanwege het feit dat zijn hedendaagse, maar altijd goed in het gehoor liggende symfonieën, soloconcerten en andere werken voor hafabra-orkesten wereldwijd ongelooflijk vaak worden uitgevoerd is de Meij volgens velen zelfs de meest succesvolle hedendaagse Nederlandse componist!! Om zijn werken in eigen beheer te kunnen uitgeven uit te geven heeft hij een eigen muziekuitgeverij opgericht.
De Meij; ".....na mijn emigratie naar de Verenigde Staten in 2008 kwam een einde aan mijn loopbaan als trombonist. Sindsdien leg ik me volledig toe op het componeren en arrangeren, het dirigeren in alle uithoeken van de wereld, en natuurlijk het runnen van de uitgeverij. En dit alles nog steeds met veel plezier en toewijding – ik heb van mijn hobby mijn beroep kunnen maken en voel me daardoor een gezegend mens!"
de Meij, door de Volkskrant lovend; "Beethoven van de blaasmuziek" genoemd, heeft met zijn uiterst originele composities een enorme bijdrage geleverd aan het repertoire voor de blaasmuziek en hij is daarvoor dan ook overladen met prestigieuze (inter-)nationale prijzen en onderscheidingen.
de Meij; "......Reguliere’ Nederlandse componisten componeren weinig voor symfonisch blaasorkest, HaFaBra-toonzetters mondjesmaat voor symfonieorkesten. In de grote concertzalen zie je de beste Nederlandse blaasorkesten zelden spelen. De muzieksociologische kloof is diep. ......." De Meij uit eigen ervaring; "....in de jaren tachtig en negentig werd er laatdunkend over gedaan, ook in Orkest De Volharding waar ik zelf in speelde. Die muziek van mij was allemaal tonaal gedreutel, niet modern genoeg en zo. Er zijn vaak opdrachten bij het Fonds voor de Scheppende Toonkunst afgekeurd omdat ik niet vernieuwend genoeg was. Die tijd is denk ik nu voorbij, mooi mag weer. Zelfs Louis Andriessen hoor ik bijna Puccini-achtige dingen schrijven. Geweldig. Muziek mág toch mooi zijn? ...."Ik heb in The Big Apple en in Extreme Makeover clusterakkoorden gebruikt die bijna letterlijk Louis Andriessen zijn. Louis vond het geweldig. Die zei: het is natuurlijk gejat maar dat geeft niks, want ik jat ook van Strawinsky"..........
**de Meij's Symfonie nr.I "The Lord of the Rings" is grootse muziek die gebaseerd is op de populaire trilogie; In de ban van de Ring van de Zuid-Afrikaanse schrijver J.R.R. Tolkien. Deze prachtige en zéér kleurrijke partituur was bij de premère, vanwege de originaliteit en verrassende muzikale vondsten een regelrechte sensatie, en heeft sindsdien een wereldwijde zegetocht gemaakt.
In vijf afzonderlijke delen wordt een figuur of een belangrijke episode uit het boek muzikaal weergegeven;
Johan de Meij; Symfonie nr.I "The Lord of the Rings" (1988);
I. Gandalf
II. Lothlorien
III. Gollum
IV. Journey in the Dark
V. Hobbits
in een fraaie live-opname door "The President's Own" U.S. Marine Band olv gastdirigent Johan de Mei. Dit is niet zomaar 'n orkest, want dit prestigieuze blaasorkest werd al in 1798 opgericht en is daarmee Amerika's oudste continu actieve professionele orkest.
Een van hun beroemde chefdirigenten was de legendarische marsenkoning John Philip Sousa. Het uitvoeren van muziek voor de president van de Verenigde Staten en de commandant van het Korps Mariniers is één van hun belangrijkste taken. Sinds 1801 heeft het orkest íedere presidentiële inauguratie met muziek opgeluisterd. "The President's Own" U.S. Marine Band verzorgt als muzikale ambassadeur van Amerika vele concerten in binnen en buitenland.
Voor diegene die niet met het onderscheid tussen de verschillende blaasorkesten bekend is (in het kort); de Brassband bestaat uit koperblaasinstrumenten en slagwerk. Haar oorsprong ligt in de Engelse militaire muziek en is een reactie op het in de Nederlanden ontwikkelde Fanfare-orkest, bestaande uit koperblaasinstrumenten, slagwerk en aangevuld met saxofoons. Een harmonie (of symfonisch blaas-)orkest bestaat uit hout- en koperblazers, slagwerk en wordt soms, zoals in de blaasorkesten die u in deze aflevering kunt bekijken en beluisteren, met lage strijkinstrumenten als celli en contrabassen en zelfs harp aangevuld.
*Jan Koetsier (1911-2006); groeide op in een artistiek milieu. Deze Nederlandse pianist, arrangeur, componist en docent studeerde in Berlijn. Zijn werkzame leven speelde zich hoofdzakelijk in Duitsland af. Hij dirigeerde in Lübeck en Berlijn en werd in 1942 assistent-dirigent van Willem Mengelberg van het Concertgebouw Orkest. Na de bezetting kreeg Koetsier een dirigeerverbod voor één jaar. Na afloop van het dirigeerverbod heeft Koetsier nog twee jaar in Amsterdam gedirigeerd waarna hij weer naar Duitsland vertrok .
Vanaf 1949 dirigeerde hij het Residentie-orkest (Den Haag) en in 1950 vestigde hij zich in München waar hij tot dirigent van het prestigieuze Symfonieorkest van de Bayerische Rundfunk werd benoemd. Koetsier doceerde in zowel Den Haag als München.
Het werk van Jan Koetsier is vooral beïnvloed door de 20e-eeuwse Duitse componist Paul Hindemith en verder was hij een groot bewonderaar van laatromantische componisten als Richard Strauss en Gustav Mahler. Koetsier componeerde diverse orkestwerken, piano en orgelmuziek, liederen, koorwerken en de opera "Frans Hals".
Maar Koetsier is vooral bekend geworden vanwege vele kamermuzikale en solo-werken voor koperblazers. Componeren voor koperblazers beschouwde hij welhaast als zijn missie ; “De aantrekkingskracht van het koper is in mijn hele werk terug te vinden. De affiniteit met de bijzondere mogelijkheden van verschillende combinaties leidde tot mijn wens om te bewijzen dat kamermuziek voor koperblazers als een serieus domein in de muziekwereld moet worden beschouwd."
Koetsiers fijne muziek wordt wereldwijd, door beroemde orkesten/ensembles en dirigenten veelvuldig uitgevoerd en opgenomen; voor zijn grote verdienste voor de muziekwereld is Koetsier in 1994 met de Orde van Verdienste van de Bondsrepubliek Duitsland gelauwerd.
*Het driedelige virtuoze Brassquintet (dat een standaardbezetting heeft van twee trompetten, hoorn, trombone en tuba) is een echte klassieker binnen het internationale koperquintetrepertoire geworden.
**Een opname gespeeld door het Gewandhaus Brass Quintet;
Jan Koetsier; Brassquintet, op.65 (1974);
I ; Andante con moto - Allegro con brio
II; Andantino
III; Molto Vivace
**Voor zijn Kindercircus heeft Koetsier zich op het aloude circus laten inspireren. Hij heeft dit vrolijke werk weer op briljante en fantasievolle wijze voor koperquintet gecomponeerd; hierin maken in negen korte delen bekende ciricusacts hun muzikale opwachting in de piste. Opnieuw heerlijke luistermuziek! Jan Koetsier; Kindercircus, op.79b (1978) door het Engelse Barbican Brass
I; Kleine Circusmars, II; De Koorddanseres, III; Clownerie I, IV; De Jongleur, V; Clownerie II, VI; De Dansende beer, VII; Clownerie III, VIII; De Tovenaar, IX; Grande Finale
**Dat Johan de Meij een beroemd componist van internationale allure is, blijkt wel uit het feit dat zijn tweede symfonie een opdracht van de The United States Air Force Band was. Deze Symfonie nr.II,"The big Apple" (A New York Symphony) is de Meij's opwindende ode aan New York waarin hij een abstract portret van deze beroemde metropool schildert.
De Meij weet in deze virtuoze symfonie (1993, première 1994) met de meest briljante originele klankkleuren wederom een prachtig geheel eigen geluid te creëren en etaleert hierin nog maar eens zijn absolute meesterschap in instrumentatie. Zijn bewondering voor 20e eeuwse Amerikaanse componisten als Aaron Copland, Leonard Bernstein en John Adams (allen in de afleveringen met Amerikaanse muziek te beluisteren) is in "The big Apple" duidelijk hoorbaar, waardoor deze symfonie, mede door de enorme ritmische stuwkracht en invloeden van jazz en minimal music onmiskenbaar Amerikaans aan doet.
The Big Apple; bijnaam die jazzmuzikanten in de jaren twintig aan New York gaven.
Gotham is een andere bijnaam voor New York zoals die voor het eerst in het satirisch tijdschrift Salmagundi (november 1807) verscheen; later zou de naam Gotham-City ('n min of meer denkbeeldige stad waarvoor de sfeer en uiterlijk van New York als inspiratiebron werd gebruikt) door de strip Batman bekend worden.
**Over deze fantastische live-opname door het internationaal bekende Toulouse Wind Orchestra olv Marc Ursule van; Johan de Meij's Symfonie nr.II,"The big Apple" (A New York Symphony) schreef de Meij; ..........."Deze interpretatie van The Big Apple is veruit een van de BESTE opnames die ik ooit heb gehoord"
I; Skyline - Allegro assai; de Meij heeft zich hierin oa door de beroemde en imponerende skyline laten inspireren,
II; Interlude - Times Square Cadenza; hierin zijn live-geluiden van Times Square op band (door de Meij zélf opgenomen) te beluisteren die gelardeerd worden met gedempte gongslagen,
III; Gotham - Largamente, allegro agitato e nervoso, con grandezza; in deze grandioze apotheose geeft de Meij zíjn muzikale weergave van de "hustle and bustle"; de non-stop hectiek van New York.
De delen gaan zonder onderbreking in elkaar over.
