Klassieke rubriek van Coen Jansen | Aflevering 9
In deze aflevering staan drie giganten uit de Amerikaanse muziekgeschiedenis centraal die u allemaal zult kennen; George Gershwin, Samuel Barber en Scot Joplin.
*George Gershwin; (1898-1937) een van de belangrijkste, meest populaire, en financiëel meest succesvolle Amerikaanse componisten aller tijden. Hij begon zijn muzikale opleiding op 11-jarige leeftijd, toen zijn familie een tweedehands staande piano kocht, ogenschijnlijk zodat George's oudere broer, Ira, het instrument kon leren. Toen George iedereen verraste met zijn vloeiende spel van een populair lied, dat hij zichzelf had geleerd door de toetsen op de piano van een buurman te volgen, besloten zijn ouders dat George het gezinslid zou zijn om lessen te krijgen. Hij studeerde piano bij de bekende instructeur Charles Hambitzer, die zijn jonge student kennis liet maken met het werk van de grote klassieke componisten als Debussy en Chopin. Hambitzer was zo onder de indruk van Gershwin's talent dat hij de betaling voor de lessen weigerde; zoals hij later in een brief schreef: "......ik heb een nieuwe leerling die zijn stempel zal drukken als iemand dat wil. De jongen is een genie".
Nadat hij op 15-jarige leeftijd met school was gestopt, verdiende Gershwin een inkomen door piano-rollen te maken voor piano's en door te spelen in nachtclubs in New York. Deze vroege ervaringen hebben Gershwins kennis van jazz en populaire muziek enorm vergroot.
Hij schreef voornamelijk voor het Broadway-muziektheater, maar ook orkest- en pianocomposities waarin hij op als één van de eersten, met heel veel succes klassieke muziek met jazz wist te vermengen, zoals hij dat deed in het onderstaande pianoconcert, en in het beroemde Rhapsody in Blue, waarmee hij een fortuin vergaarde......
Zijn opera "Porgy and Bess", die veel evergreens heeft voortgebracht werd en wordt over de hele wereld met veel succes opgevoerd.
Vanaf begin 1937 klaagt Gershwin over hoofdpijn en duizeligheid. In juli van dat jaar raakt hij in een acute coma: artsen constateren een hersentumor. Gershwin overleeft de spoedoperatie niet en sterft op 11 juli op 38-jarige leeftijd in Los Angeles.
*Pianoconcert in F
*Samuel Barber (1910-1981); componist die wordt beschouwd als een van de meest expressieve vertegenwoordigers van de lyrische en romantische trends in de twintigste - eeuw klassieke muziek.Barber studeerde al op jonge leeftijd piano en begon al snel met componeren. In 1924 ging hij naar het Curtis Institute of Music in Philadelphia, waar hij naast piano en compositie zang en dirigent studeerde. Na zijn afstuderen in 1934 wijdde Barber zich volledig aan compositie. Zijn stijl was karakteristiek en modern, maar niet experimenteel. Hij vestigde zijn reputatie met zijn ouverture van The School for Scandal (1933), gebaseerd op de komedie van Richard Sheridan.
Zijn componeerstijl is aanvankelijk zeer traditioneel, bijna zonder Amerikaanse invloeden. Pas vanaf 1940 komt daar verandering in, wanneer hij zijn muziek een persoonlijker tint meegeeft. Vanaf dan zijn de Amerikaanse invloeden wél duidelijk merkbaar. Hij gaat onder meer atonale pianomuziek schrijven en maakt gebruik van levendige ritmes.
Het bekenste werk van Barber is het wereldberoemde Adagio for Strings: het lyrische, verstilde langzame deel uit zijn strijkkwartet op.11, hieronder te beluisteren in een bewerking voor strijkorkest.
*The School for Scandal, ouverture, op.5
*Scott Joplin (1868-1917); pianist en ragtime-componist van meer dan dertig rags, opera en andere muziek Naast componist was Joplin een begenadigd pianist en kornettist (een soort trompet). Hij was één van de eerste zwarte klassieke componisten.
In 1916 begon Joplin te dementeren als gevolg van syfilis. In januari 1917 werd hij opgenomen in een inrichting waar hij na slechts drie maanden later op 49-jarige leeftijd overleed. Wie Scott Joplin zegt, zegt ragtime. Het effect van deze muziek herken je meteen. Een gesyncopeerde melodie wordt begeleid door een ritmisch eenvoudige baslijn. Doordat die twee elementen niet precies samen klinken en soms zelfs botsen, klinkt de muziek swingend. Hier komt ook de naam van het genre vandaan: ragtime komt eigenlijk van 'ragged time', de 'verscheurde tijd' die de melodie en baslijn creëren.
Het genre ragtime ontstond al aan het einde van de negentiende eeuw en is vooral voor piano geschreven. Joplin was degene die het genre verfijnde en er beroemd mee werd. Voordat hij musicus werd was hij spoorwegarbeider, daarna verdiende hij zijn geld in bars, bordelen en in theaters begeleidde hij stomme films met pianomuziek
Ragtimes kwamen in de jaren zeventig van de twintigste eeuw opnieuw in de belangstelling te staan, dit dankzij de bioscoopfilm Sting (met Robert Redford en Paul Newman) waar de Ragtimes als filmmuziek worden gebruikt. De ragtime Entertainer, die als een rode draad door de film te beluisteren is, werd een hit. Vanaf dat moment kwam er een ware Joplin-rage op gang; LP-opnamen gingen, net als de bladmuziek als warme broodjes over de toonbank. Tegenwoordig is de ragtime nog vaak te horen bij slapsticks en (stomme) films.*Scot Joplin; Ragtimes
