Klassieke rubriek van Coen Jansen | Aflevering 22

Voor deze aflevering heb ik Nederlandse muziek uit verschillende stijlperiodes voor u geselecteerd; prachtige barokmuziek van Willem de Fesch en Unico van Wassenaer, en erg leuke 20e eeuwse muziek van Adriaan Kousemaker en Hugo de Groot .

*Adriaan Kousemaker (1909-1984); Nederlands componist van voornamelijk orgel- en kerkmuziek, muziekpedagoog, auteur, koordirigent, organist en muziekuitgever; studeerde orgel aan het Conservatorium van Amsterdam, was directeur van diverse muziekscholen en van1932 tot aan zijn pensionering in 1974 ook organist van de Grote of Maria Magdalenakerk in Goes.
Van deze muzikale duizendpoot kunt u luisteren naar; Variaties en Fughetta over de zeer bekende melodie; "Toen Hertog Jan kwam varen"; een erg leuk werkje voor het typische Nederlandse fenomeen; de beiaard of het carillon.
NB; Vaak wordt ten onrechte gedacht dat "Toen Hertog Jan kwam varen" het volkslied van Noord Brabant is, maar onze mooie provincie heeft geen officieel volkslied.

**Adriaan Kousemaker; Variaties en Fughetta op "Toen Hertog Jan Kwam Varen" 

Een paar indrukwekkende feiten ; *bronzen klokken (liever; klokjes, want groter dan zo'n 50 cm waren ze nog niet) zijn al ruim 4000 jaar oud. Deze zijn gevonden in China en stonden voor ceremoniele doeleinden opgesteld in belangrijke ruimten; ze hingen dus niet, *de fusie van de Nederlandse firma's Eijsbouts en Petit & Fritsen heeft geresulteerd in de grootste klokkengieterij ter wereld, *klokken uit Nederland zijn over de hele wereld te beluisteren, *de Unesco heeft in 2014 de Nederlandse beiaard als immaterieel cultureel erfgoed erkend, * de meeste carillons, bestaande uit een of meer series klokken hangen in (kerk-herdenkings)torens, maar er zijn ook reizende beiaards, in bezit van een klokkengieterij of particulier, die op een vrachtwagen zijn geplaatst, *Nederland heeft veruit de grootste beiaarddichtheid ter wereld!* het gewicht van een beiaard kan oplopen tot wel zo'n 100 ton! *klokkenroof, of klokkenvordering is een praktijk die honderden jaren terug gaat; ten tijde van oorlogen werden klokken uit de torens gehaald om er oorlogstuig, zoals kanonnen van te gieten; de meest recente klokkenroof was in de oorlogsjaren 1940-1945, toen tot grote woede van kerkelijk Nederland de nazi's maar liefst zo'n 6.500 klokken opeisten, waarmee een wezenlijk deel van het leefmilieu verdween; een onwezenlijke stilte was het gevolg...........

Een beiaard, carillon of klokkenspel bestaat een stokken- of beiaardklavier waarvan de toetsen via een ingenieus systeem van draden en kabels verbonden is met de klepels van de respectievelijke klokken.
De geschiedenis van beiaard/het carillon gaat terug tot de vroege zestiende eeuw nadat bronzen klokken in het Middeleeuwse Europa ook een muzikale functie hadden gekregen. Het is geen toeval dat de beiaard juist in de Nederlanden een zo'n prominente plaats heeft gekregen, want door de enorme toename van de welvaart kon men zich in de Nederlanden zoiets kostbaars als een beiaard veroorloven.
Een beiaard (afgeleide van; beieren, én van; "baaierd"; chaos voor de schepping. De "beyerman", of beiaardier/klokkenluider schiep met zijn muziek orde/tijdaanduiding in de "tijdloze" wanorde) of carillon (=afgeleid van quadrillon; Frans voor "wekkering"; een melodie van minimaal vier verschillende klokjes die de tijd aan geven) deed dienst als quadrillon, waarmee men tot in de verre omtrek kon horen dat er een nieuw uur was ingegaan; horloges bestonden immers nog niet! Omdat het carillon al sinds de 16e eeuw, dag en nacht op ieder tijdstip van het uur dezelfde melodie speelt, wist men hoe laat het was. Na het heeluurspel geeft de bourdon (dat is de zwaarste klok in de toren) de slagen voluit voor het bijbehorende uur. Op half gaat dat ook zo, maar dan op een lichtere klok. Dit systeem van tijdmelding noemt men de Hollandse slag. Bijna alle beiaarden in Nederland zijn naast een handspel (waarbij de beiaardier het beiaardklavier met de vuisten bespeelt) ook geschikt gemaakt om de tijd met de klokken automatisch, door middel van een speeltrommel, aan te geven met een korte melodie. Tegenwoordig zijn er ook automatische carillons die aangestuurd worden door een draaiorgelboek, een ponsband of een computerprogramma.
Het huidige repertoire voor dit prachtige instrument bestaat uit originele muziek voor beiaard, maar ook uit vele bewerkingen van oude en zelfs popmuziek. 

*Willem de Fesch (1687-1761); componist en vioolvirtuoos. Zijn ouders komen uit Luik, maar Willem en zijn broer worden in Alkmaar geboren, later vestigt de familie zich weer in Luik. Rond 1710 gaan de broers Willem en Pieter hun geluk als musici beproeven in Amsterdam. In deze periode heeft Willem waarschijnlijk als kerkmusicus gewerkt en verschijnen zijn eerste werken in druk.
In 1725 aanvaardt Willem de functie van kapelmeester aan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen, maar al na korte tijd moet hij die functie vanwege wangedrag (onberekenbaar, egoïstisch en slordig karakter) weer opgeven. Zijn in Antwerpen gecomponeerde missen en instrumentale kamermuziek worden in Brussel uitgegeven.
Vanaf 1732 vestigen de Fesch (als componist, concertviolist en concertmeester/dirigent van het orkest van Händel, en als organist van de Venetiaanse Kapel) en zijn vrouw (als zangeres) zich in Londen, dat in die tijd samen met Parijs en Milaan tot de belangrijkste muziekcentra van Europa behoorde. Vanaf 1750 trekt de Fesch zich terug uit het openbare leven en zal uiteindelijk in 1761 in Londen overlijden. De Fesch moet goed op de hoogte geweest zijn van de nieuwste muzikale ontwikkelingen, vooral van de Italiaanse, want zijn briljante muziek is duidelijk hoorbaar beïnvloed door Italiaanse collega's als Vivaldi en Corelli, maar ook door Händel die hij, vanwege zijn werkzaamheden in Londen goed gekend moet hebben. De galante muziek van De Fesch is van een dermate hoog niveau, dat die de vergelijking met die van beroemdere tijdgenoten met gemak kan doorstaan. Helaas zijn er diverse werken van zijn hand verloren gegaan.

**Willem de Fesch; Zes soloconcerten, op.5

**In een opname, uitgevoerd door de Italianen Claudio Casadei-cello, Francesco Tasini-klavecimbel; Willem de Fesch; Zes sonates voor cello en klavecimbel; 

Hugo de Groot (1897-1986); deze in 's-Hertogenbosch geboren violist, dirigent en componist (van oa radio en filmmuziek), ging met het Oudhollands volksliedje "In Holland staat een huis" aan de haal en componeerde er voor blaasquintet (dat een standaardbezetting heeft van fluit, hobo, klarinet, hoorn en fagot) een erg leuke selectie korte variaties over;

**Hugo de Groot; variaties over; In Holland staat een huis;
I; Introductie en Thema, II; Siciliano, III; Habanera, IV; Reel, V; Blues, VI; Tarantella

*Unico van Wassenaer (1692-1766); telg uit een adelijk geslacht; hij was graaf. Na een studie rechten erfde hij het fraaie en nog steeds te bezichtigen familiekasteel Twickel met de bijbehorende landgoederen. Hij is vooral bekend geworden vanwege zijn grote diplomatieke verdiensten , zo was hij oa; bewindvoerder van de VOC, gecommitteerde van de Staten-Generaal, hoogheemraad van Delfland, lid van de Hollandse Ridderschap, raad van de Admiraliteit van Rotterdam, gezant van de Republiek der Nederlanden in Frankrijk etc etc. In functie als vooraanstaand diplomaat vertegenwoordigde hij Nederland in 1747 op het vredescongres van Breda.

*De briljante Sei Concerti Armonici werden in eerste instantie toegeschreven aan violist/muziekuitgever Carlo Ricciotti die deze prachtige werken voor strijkers ook heeft gepubliceerd. Later heeft men eeuwenlang gedacht dat deze barokpareltjes, mede door de grote kwaliteit en de aanwezige Italiaanse invloeden, door niemand minder dan de beroemde Italiaanse componist Giovanni Pergolesi gecomponeerd waren.
Maar in 1980 werden deze Concerti in het oorspronkelijke handschrift van van Wassenaer ontdekt in de bibliotheek van kasteel Twickel (Twente). Deze stukken zijn waarschijnlijk tussen 1725 en 1740 gecomponeerd voor huisconcerten die van Wassenaer samen met, en ten huize van bevriend graaf Willem Bentinck organiseerde, waarvoor dan een select gezelschap van edelen werd uitgenodigd.
Van Wassenaer heeft zijn muzikaal talent verborgen gehouden omdat het in die tijd namelijk niet de gewoonte was dat iemand van adel als musicus door het leven ging; dat zou beneden zijn stand geweest zijn. Deze componerende edelman was als componist en musicus dus hooguit een amateur, maar, zoals u hier kunt beluisteren; wél een uiterst begenadigde, want zijn muziek laat een grote harmonische en melodische rijkdom horen waarin mooie lyrische en dansante passages elkaar afwisselen.

**Unico van Wassenaer; 6 Concerti Armonici

Ik wens u met deze muziek van Nederlandse componisten heel veel luistergenot.

Met vriendelijke groet,

Coen Jansen

*
*

Wat is Ledenservice ZuidZorg?

Ledenservice ZuidZorg is een zelfstandige vereniging die er is voor en door onze leden. We zetten ons in op het gebied van welzijn en zelfredzaamheid.

Dit doen we door het voorzien van informatie en kennis, het organiseren van activiteiten en het aanbieden van een relevant ledenpakket.