Klassieke rubriek van Coen Jansen | Aflevering 17
In deze aflevering over Russische muziek, heb ik voor u, om mee te beginnen twee componisten geselecteerd die, naar mijn bescheiden mening, geheel ten onrechte bij het grote publiek onbekend gebeleven zijn; Nikolaï Tsjérépnin (de naam wordt, zoals bij veel Russische componisten, op meerdere manieren gespeld) en Viktor Ewald. Van deze twee componisten kunt u prachtige muziek voor koperinstrumenten gaan beluisteren. De derde componist is een hele grote en bekende naam; Sergej Rachmaninoff. Van hem staat serene koormuziek die voor de eeuwigheid geschreven lijkt te zijn voor u klaar; een absoluut hoogtepunt uit de Slavische koorliteratuur; de adembenemend mooie Liturgie van de heilige Johannes Chrysostomus.
*Nikolai Tsjérépnin (1873-1945); studeerde bij de beroemde Nikolai Rimsky-Korsakov aan het
Conservatorium van Sint-Petersburg, en was componist van oa balletten en
kamermuziek met een eigen originele harmonische taal, dirgent, choreograaf, pianist en docent aan het Conservatorium
van St.Petersburg, waar hij zijn leerlingen, waaronder Prokovjev de fijne
kneepjes van het dirigeren heeft bijgebracht.
Van zijn hand kunt u luisteren naar 6 korte, maar schitterende pareltjes voor 4
hoorns;
**Nikolai
Tsjérépnin; 6 hoornkwartetten, op.35 (1910)
I;
Nocturne, II; Oud Duits lied, III; de Jacht, IV; Koordans, V; een Russisch
volkslied, VI; een Koraal
*Victor Ewald; (1860-1935) werd geboren in St. Petersburg en stierf in dezelfde stad die na de revolutie omgedoopt was tot; Leningrad. Ewald was hoogleraar Civiele Techniek in St. Petersburg en was zestien jaar lang cellist bij het Beliaeff-kwartet, dat aan het einde van de 19e eeuw een van de meest invloedrijke ensembles in Sint-Petersburg was en dit kwartet heeft veel van de standaardkwartetliteratuur in Rusland geïntroduceerd. Ewald heeft voornamelijk muziek voor koperblazers gecomponeerd; zijn vier quintetten (1888–1912) zijn in een romantische stijl geschreven en worden beschouwd als de eerste originele stukken die speciaal gecomponeerd zijn voor het moderne koperquintet, dat uit twee trompetten, hoorn, trombone en tuba bestaat. De koperquintetten van Ewald zijn uitgegroeid tot een vast en belangrijk bestanddeel van het koperquintetrepertoire.
*Sergej Rachmaninoff (1873-1943); pianist, dirigent en muziekpedagoog; een van de belangrijkste pianisten van de 20e eeuw en was als componist voortzetter van de (Russische) romantiek. Zijn muziek kenmerkt zich door zangerige melodieën, grote expressiviteit en warme (orkest-)kleuren. Rachmaninoff heeft zich in 1934 definitief in Amerika gevestigd, waar hij op slechts 69 jarige leeftijd in Californië overleed.
Met de Liturgie van de heilige Johannes Chrysostomus (voor gemengd koor a capella, uit 1910) heeft Rachmaninoff een waar meesterwerk nagelaten.De kerkelijke autoriteiten vonden dit indrukwekkende werk echter veel te mooi en daarmee ongeschikt voor liturgisch gebruik; ze waren bang dat men zou worden afgeleid door de muziek waardoor de beminde gelovigen er minder geconcentreerd bij zouden kunnen gaan bidden. Door deze afwijzing raakte deze "balsem voor de ziel" uiteindelijk in de vergetelheid. Pas decennia later werd dit grootse werk gereconstrueerd aan de hand van archiefstukken en losse vocale partijen die ontdekt waren in een klooster in New York.
Rachmaninoff's Liturgie is een mengeling van romantiek en Russisch-Orthodoxe sonoriteit waardoor het geheel ongekend rijk en warm klinkt.
Binnen de Russisch Orthodoxe Kerk is de Liturgie van de heilige Johannes Chrysostomus de meest gangbare. Johannes Chrysostomos (4e-5e eeuw) is een van de meest vereerde heilige kerkvaders van de Russisch-Orthodoxe kerk.
De Chrysostomos-liturgie wordt in de Russisch-Orthodoxe religie omschreven als "tijd en de wereld overstijgend" waarbij aan alle delen uit deze liturgie, ingetogen of uitbundig, een symbolische waarde wordt toegekend.
